Amienda, mocion y wega politico

parlamentoParlamento di Aruba tin e tarea di controla gobierno (ministernan), y tin un funcion co-legislativo. Dos instrumento cu parlamentarionan tin pa eherce nan tareanan, ta e derecho di entrega amienda y mocion.
 
Amienda 
Por medio di un amienda, Parlamento por trece cambio den un concepto di ley. Por trata di un concepto di ley cu Gobierno (ministernan) a presenta, of un concepto di ley cu a sali for di Parlamento mes. Pa un amienda wordo aproba, un mayoria den Parlamento mester vota na fabor di e amienda. 
 
Un amienda por cambia algo hopi simpel den un concepto di ley, y tambe por percura pa cambionan impactante. Por ehempel, por cambia nomber di un ley, por kita cierto articulo for di un ley, y por añadi articulonan nobo. E ta un instrumento cu hopi ‘peso’ huridico, considerando cu e ta duna parlamentarionan e posibilidad di trece un cambio den legislacion presenta door di Gobierno. Dependiendo di con compleho un cambio ta, un amienda por rekeri basta exactitud den su formulacion pa cumpli cu rekisitonan pa skirbi un bon ley. Den practica ta normal cu parlamentarionan ta consulta cu minister y huristanan prome cu presenta e amienda den Parlamento pa votacion. Tambe ta posibel cu un minister mes ta percura pa e cambio cu parlamentarionan kier logra cu un amienda, haciendo e amienda ‘innecesario’.  
 
Mocion 
Por medio di un mocion, (un mayoria den) Parlamento por expresa un deseo, opinion of punto di bista. Pa un mocion wordo aproba, un mayoria den Parlamento mester vota na fabor di e mocion. Riba su mes, un mocion no tin mucho ‘peso’ huridico. Parlamento por urgi Gobierno pa haci (of no haci) algo, pero e mocion no ta obliga Gobierno pa cumpli. Ta keda na (un mayoria den) Parlamento pa, cu tempo, sea tolera cu un minister no ta cumpli, of exigi cumplimento. E ultimo opcion aki ta posibel ora (un mayoria den) Parlamento realmente asumi nan funcion di ta ‘hefe’ di Gobierno, cual entre otro ta refleha den e poder di Parlamento pa pone un minister entrega su retiro pa medio di un mocion di desconfianza (cu si tin un caracter obligatorio).
 Parlamento por urgi Gobierno pa haci (of no haci) algo, pero e mocion no ta obliga Gobierno pa cumpli.”

A pesar di no tin un caracter obligatorio, e derecho di entrega mocion ta un instrumento valido pa Parlamento expresa su mes y influencia gobernacion. A lo menos, si haci uso di e instrumento aki manera mester ta.
 
Wega politico 
Mocionnan ta relativamente facil pa skirbi y ta wordo entrega frecuentemente. Banda di e uso legitimo, hopi wega politico ta wordo hunga cu mocion.
 
Forsa oponente pa ‘demostra’ si e ta pro of contra 
Un parlamentario por entrega un mocion no cu e meta pa cambia algo den gobernacion, pero pa ‘forsa’ oponentenan politico pa ‘demostra’ si nan ta na fabor di algo of no. Parlamentarionan cu no kier vota riba un mocion por sali for di sala di Parlamento, cual tambe por demostra unda un politico ta para riba e tema en cuestion.
 
Mocion manipulativo 
Mocionnan por wordo formula na un manera strategico pa pone un oponente politico vota contra, pa despues por sali reclama cu e oponente a vota contra.
 
Ehempel simplifica: 
Partido ABC y partido XYZ ambos ta na fabor pa crea un fondo pa yuda mucha den necesidad. E fraccion di partido ABC ta formula un mocion pa urgi Gobierno pa crea un fondo pa mucha den necesidad. Den e mocion, fraccion ABC ta inclui e siguiente frase: “Considerando cu e Gobierno anterior [di signatura XYZ] a neglicia e bienestar di mucha y a crea problemanan grave pa mucha, ta urgi Gobierno pa dentro di tres luna crea un fondo cu e meta pa sigura un miho porvenir pa mucha na Aruba.”
 Mocionnan por wordo formula na un manera strategico pa pone un oponente politico vota contra, pa despues por sali reclama cu ela vota contra.” 

Fraccion ABC sa cu fraccion XYZ ta na fabor di e fondo, pero lo vota contra e mocion paso sino fraccion XYZ ta "admiti" y "confirma" cu nan partido “a neglicia e bienestar di mucha y a crea problemanan grave pa mucha.” Pues fraccion ABC su meta ta, pa pone fraccion XYZ vota contra un mocion pa creacion di un fondo pa mucha, door di inclui e frase en cuestion.
Despues cu fraccion XYZ vota contra, fraccion ABC ta reclama partido XYZ den prensa, bisando cu partido XYZ ta contra creacion di un fondo pa mucha, y ta sinberguensa, etc., etc. Partido ABC sa cu mayoria hende no lo lesa e mocion of no lo sa e contexto di e mocion, y asina ta ‘get away’ cu manipula hopi hende, incluyendo un gran parti di su propio sostenedornan.
 
Scapegoat pa minister 
Un otro wega cu por wordo hunga cu mocion, ta cu un minister ta pone un parlamentario (di su partido) entrega un mocion cu ta urgi Gobierno (e mesun minister) pa haci algo cu e minister kier haci. Asina e minister, por medio di parlamentarionan, ta crea un ‘grondslag’ pa bay haci loke e kier a haci caba, usando e mocion como argumento y hustificacion. Esaki ta un ‘triki’ cu un minister por usa pa hustifica algo controversial, basicamente usando un mocion di Parlamento como ‘scapegoat’.
 Esaki ta un ‘triki’ cu un minister por usa pa hustifica algo controversial, basicamente usando un mocion di Parlamento como ‘scapegoat’.”

Desvia atencion 
Un ultimo ehempel di (mal) uso di e instrumento di entrega mocion, ta ora un parlamentario den prensa y riba medio social exagera e significacion di mocionnan cu ela entrega, pa facilmente ‘score’ serca votadonan y desvia atencion for di otro aspectonan di su trabou cu kisas e no a haci manera debe ser. Pues ta reduci un mocion na un instrumento pa ‘core campaña’ y ‘score’ politicamente, embes di usa e instrumento cu e meta pa influencia gobernacion na bienestar di pais Aruba.  
 
 
Asina tin mas wega cu sa wordo hunga especialmente cu mocion, y menos cu amienda. Pero tene na cuenta cu esaki no semper ta e caso. Tambe tin mocionnan cu ta wordo entrega cu no tin e meta di haci wega y ‘score’ politicamente, pero ta sirbi e interes di Pueblo manera mester ta. 
Ta bon pa ta consciente y tuma tempo pa lesa mocionnan, compronde e contexto y scucha e argumentonan tras di e votacion, sea pro of contra, di parlamentarionan di diferente partido. 
 
 
BonPaSa.com | Carlos Guiamo