Splicacion extenso di blockchain y cryptocurrency

cryptocurrency blockchain 001Un di e topiconan mas interesante den ramo di tecnologia y comercio ta esun di Bitcoin, of miho bisa, criptomoneda (cryptocurrency). Pero kico ta criptomoneda, kico ta e tecnologia su tras, con ta traha cune, y kico ta su futuro? 

Criptomoneda ta un forma di placa digital. E ta existi completamente den rednan di internet. Tin hopi criptomoneda den circulacion di cual esun di mas popular ta Bitcoin. Criptomoneda ta posibel danki na e tecnologia di 'blockchain'. Prome cu papia di criptomoneda, ta importante pa compronde e tecnologia su tras.

Kico ta blockchain?
Blockchain por wordo visualisa manera un cadena di bloki, den cual cada bloki ta carga e informacion specifico di transaccionnan recien haci. Cada transaccion ta crea un bloki den cual ta keda graba: por ehempel, e ora di e transaccion (timestamp), e balor di e transaccion y un codigo (hash) cu ta identifica e bloki anterior. 
cryptocurrency blockchain 007Blockchain ta tecnologia cu ta haci transaccionnan di criptomoneda posibel na un manera sigur. E informacion riba un bloki ta permanente y no por wordo manipula sin mas. Esey ta pone cu un transaccion di por ehempel 10 bitcoin entre 2 persona, no por wordo cambia pa algo otro. Es mas, e transaccion por pasa 1 biaha so pasobra blockchain ta preveni pagonan dobbel. E cadena di bloki, manera un buki di administracion, ta sigui crece continuamente mientras cu mas y mas transaccionnan haci ta wordo procesa y añadi riba bloki den e cadena. 

Kico ta criptomoneda?
Awendia cualkier persona por lansa un criptomoneda relativamente facil. Hasta tin website manera Cryptolife y Walletbuilders caminda cu por registra y crea un criptomoneda pa cualkier meta. E parti dificil ta pa crea un mercado di usuario suficiente grandi pa e moneda ta un exito. Banda di esaki, mester sigui mantene y desaroya e moneda pa e keda factibel den futuro.

Un criptomoneda ta 'simplemente' e resultado di programacion a base di criptografia. Den otro palabra, cada moneda ta e resultado di resolve un problema matematico complica. Pa resolve e problema, mester haci uso di e poder di por ehempel, un (super)computer cu un GPU (graphics card) avansa. E blockchain ta haci uso di varios computer riba e red pa asina resolve e problemanan criptografico y crea mas bloki den e cadena. Pa cada bloki cu un computer resolve, e ta haya un recompensa (block reward) den forma di un comision na criptomoneda. P'esey tin masha hopi hende rond mundo cu sea ta usa nan computer personal of ta inverti den un 'mining rig' pa asina 'mina' pa criptomoneda na cas. E proceso di mina pa criptomoneda por funciona cu un computer individual, pero e recompensa ta mas grandi ora cu varios computer comparti nan poder computacional y traha hunto den un 'mining pool'. 
cryptocurrency blockchain 003Di un banda, 'mining' ta casi mescos cu si un persona ta inverti den un printer avansa anto print su mesun placa na cas. Un gran diferencia ta cu mina pa criptomoneda ta completamente legal na mayoria parti di mundo. 

Mas moneda den circulacion, mas mihor?
E balor di e criptomoneda ta depende riba entre otro, oferta limita y demanda, e cantidad di usuario, e alcanse di su red, usonan practico di e criptomoneda y e volumen di su transaccionnan. P'esey varios criptomoneda popular tin ekipo di expertonan su tras pa yuda no solamente den programacion pero tambe den marketing y asuntonan legal. 

Den e caso di Bitcoin, ta trata tambe di scarsedad. Bitcoin a wordo diseña pa tin un cantidad maximo di 21 miyon Bitcoin den existencia. Una bes 21 miyon Bitcoin drenta circulacion, lo no por traha mas. Segun pronostico, e ultimo bloki di Bitcoin lo wordo mina na aña 2140. Un otro criptomoneda cu tin un cantidad maximo fiha ta Ripple (XRP); tin 'solamente' 100 biyon XRP den circulacion for di inicio di su existencia y tampoco lo produci mas.

E scarsedad, segun varios experto, ta yuda haci cu Bitcoin y criptomonedanan similar por mantene un balor halto tanten cu e demanda keda stabiel. E scarcedad, di por ehempel Bitcoin, ta artificial; tecnicamente por altera e algoritmo di e criptomoneda pa asina por trece mas Bitcoin den circulacion, pero tin tanto regla pa cu consensus cu esaki ta practicamente imposibel. 

Di otro banda, scarsedad ta afecta e balor primariamente ora cu e moneda no tin competencia di un producto superior. Por ehempel, un floppydisk awendia ta scars pero esey no kiermen cu tur hende ta buscando floppydisk pa cumpra. Al contrario, e alternativa, por ehempel un USB stick, ta hopi mas superior y consecuentemente tin hopi mas demanda pe.
cryptocurrency blockchain 008Bitcoin versus Altcoins
Ya cu Bitcoin tabata e prome y ta sigui ta esun di mas popular, e otro criptomonedanan cu a sigui despues ta wordo yama altcoins (alternative coins). Tin hopi, entre otro Ripple (XRP) y Ether (ETH), pero tambe XMR (Monero), ZEC (ZCash) y Litecoin (LTC). 

Criptomoneda ta competi cu otro no solamente riba popularidad, pero tambe riba tecnologia. Awendia tin varios otro criptomoneda popular y reconoci pa ta basa riba tecnologia mas avansa cu Bitcoin. Varios criptomoneda manera Ripple y Ethereum ta basa riba tecnologia solido y tin sosten di varios banco y gobierno rond mundo. 

Por ehempel, Bitcoin ta simplemente un moneda mientras cu Ethereum ta un tecnologia riba su mes cu ta facilita 'smart contracts' pa automaticamente procesa transaccionnan ora cu e partidonan envolvi a cumpli cu nan parti di e trato. Ethereum ta haci uso di su mesun moneda cu yama Ether, pero e promesa di su tecnologia ta hopi mas interesante y tin e potencial pa cambia nos manera di biba. No ta un sorpresa cu varios compania y banco grandi manera JP Morgan, Credit Suisse, Microsoft y Samsung ta inverti den Ethereum. 
cryptocurrency blockchain 005Un otro aspecto cu ta diferencia varios criptomoneda ta e velocidad di procesamento pa cada transaccion den e red. Procesamento di transaccion ta algo cu hopi biaha ta dura largo y ta rekeri hopi poder computacional. Pa Bitcoin, procesa un pago por dura mas cu un ora. Pa e moneda XRP (Ripple), esaki ta pasa dentro di 4 seconde (en todo caso na januari 2018). Mientras cu hopi ta papia di Bitcoin y su fluctuacionnan enorme den balor, banco Santander a inverti 4 miyon dollar den Ripple. Fidor, un banco Aleman, a adopta tecnologia di Ripple pa facilita nan pagonan internacional na forma instantaneo.

Un diferencia entre Ripple y por ehempel Bitcoin, cu en general kisas ta un desventaha of un punto di disgusto pa fanatico di criptomoneda, ta cu e red di Ripple ta centralisa (embes di decentralisa). Esaki kiermen cu tin un doño cu tin control total di e red. E compania Ripple defacto ta un Banco Central cu ta maneha e criptomoneda XRP. Es mas, e enfoke di Ripple ta pa bende nan software cu banco y instituto financiero. Mescos cu otro criptomoneda, ta posibel si, pa cumpra Ripple anto intercambia esaki riba mercado. Pero no ta posibel pa mina pa Ripple. 

E ta un pyramid scheme of no?
Di un banda, e potencial di blockchain pa cambia nos manera di biba ta asina grandi cu e no ta comparabel cu e concepto di un pyramid scheme. Pero na mes momento, ta berdad cu e persona of organisacion cu crea un criptomoneda, ta produci un suma inicial y por keda cu hopi di esaki pa su of nan mes. E balor di e moneda na inicio ta nada. Pero mientras mas hende haya interes, cuminsa usa e criptomoneda y e volumen di transaccionnan cuminsa subi, e balor tambe ta subi anto e persona cu tabata tin un gran cantidad di e criptomoneda warda for di prome instante, lo wak e balor di su moneda subi. 

Por ehempel, Satoshi Nakamoto, inventor di bitcoin, segun analisis tin 980.000 miyon Bitcoin (BTC). A consecuencia di speculacion riba mercado, e balor di bitcoin a subi y pasa 10.000 dollar, cual ta pone cu e persona of grupo cu ta yama su mes Satoshi Nakamoto na momento aki (januari 2018) ta multibiyonario y un di e (grupo di) personanan mas rico na mundo. E identidad di Satoshi Nakamoto nunca a wordo verifica cu certeza y hasta tin speculacion cu kisas el a fayece na 2014. 

En todo caso, hopi criptomoneda ta legitimo y no ta mustra di tin intencion di simplemente crea balor pa un paar di hende bira rico. Ta inevitabel cu esun cu a yega prome lo probecha mas cu esun cu a yega laat. Pero esey no ta e meta di blockchain. 

Crowdfunding cu criptomoneda
Ta posibel pa usa criptomoneda pa genera placa pa crowdfunding. Un persona of organisacion por lansa un criptomoneda y bende cada moneda individual pa un suma di placa (inversion). Un bon ehempel di esaki ta Bananacoin. Door di cumpra Bananacoin, bo ta inverti den un plantacion di banana na Laos (Vietnam).
cryptocurrency blockchain 009E balor actual di e moneda ta depende di e prijs pa exporta 1 kilo di banana pa China. Mientras mas hende ta inverti den Bananacoin, mas e doñonan por inverti den mehoracion y expansion di e plantacion. Di e forma aki, haciendo uso di blockchain (specificamente e tecnologia di Ethereum), e grupo aki por a habri y ta mantene un plantacion di banana cu ta organico y liber di pesticida. 

Aki ta mira e promesa di blockchain den accion. Tur hende cu inverti den Bananacoin ta bira "shareholder" (cu derecho di ricibi ganancia) y e financiamento ta pasa sin intervencion di banco. 

Aceptacion di criptomoneda
Ta importante pa un empresario cu ora e escoge un forma di pago esaki tin un balor stabiel. Esey ta un rason dicon aceptacion di cryptocurrencies no ta comun den mundo di comercio. 

Pone bo mes den sapato di un comerciante; si bo bende un auto di 20,000 dollar pa 1 Bitcoin (BTC), pero pa su mayan e balor di Bitcoin ta baha cu 10-30% of mas, bo a sufri un perdida substancial. Bo por warda pa wak si e balor ta subi bek pero e realidad ta cu bo no sa kico ta bay pasa y ki ora e ta bay pasa.

Riba dje, criptomonedanan ta keda warda den un 'wallet'; un cartera digital. Bo por maneha bo wallet riba bo mesun computer of server, riba hardware parecido na un USB stick of online via un website specialisa, pero en general, bo no por simplemente bay un banco of bancomatico anto saka e placa (ta existi 'Crypto ATM', pero nan no ta ampliamente disponibel). Pa bo saca bo placa den un moneda fiat (florin, dollar, euro etc) bo tin cu cambia esaki riba un mercado (exchange) prome. Tambe tin e problema cu criptomonedanan no tin e garantianan of seguronan cu un banco tradicional si tin. 
cryptocurrency blockchain 010Otro dificultad di Bitcoin specificamente ta e tarifa di transaccion. Pa cada transaccion cu bo haci, bo ta paga un tarifa. E 'transaction fee' pa Bitcoin a subi cu un factor di mas di 100x entre 2015 y 2017 y ta keda fluctua constantemente. Por ehempel, 22 di december 2017, bo lo mester a paga un tiki mas di 55 dollar pa por completa un transaccion mientras cu 26 di januari 2017 e tarifa tabata mas o menos 10 dollar. 

A pesar di e insiguradnan, hopi empresa a cuminsa experimenta cu cryptocurrencies. Na 2013 e website pa bestel cuminda, Thuisbezorgd.nl, tabata un di e prome companian Hulandes cu a acepta Bitcoin. Na juni 2017 tabata tin mas di 1000 website Hulandes cu ta acepta Bitcoin. Den otro palabra, 1.4% di e total di 70.000 webshops registra na Hulanda. 

Blockchain den turismo?
Mientras cu e region di Caribe ta rico den beyesa natural e no ta conoci pa ta rico economicamente. E tecnologia di blockchain por yuda mehora e posicion economico di paisnan den nos region. Aruba, pa medio di ATECH, a cuminsa traha cu startup Winding Tree pa pronto lansa un mercado digital basa riba blockchain (di Ethereum), pa asina conecta turista y comerciante local cu otro sin cu mester haci uso di intermediario manera Expedia y Priceline. E idea ta cu di e forma aki, kibrando e monopolio di companian internacional, hopi placa lo keda na Aruba, cual lo yuda fortifica e economia di nos pais. E plataforma lo opera internacionalmente, pero Aruba lo ta un di e prome camponan di prueba pa esaki. Winding Tree a anuncia cu na februari 2018 nan lo lansa nan criptomoneda Lif, e modo di pago riba e plataforma aki. Algun partner di Winding Tree confirma na e momento aki ta Lufthansa, Brussels airlines y Eurowings. 
cryptocurrency blockchain 013Criptomoneda den Caribe?
Di e 15 monedanan local (fiat) den nos region, un total di 9 ta vincula cu e dollar Americano. Esaki ta trece cune un potencial enorme pa loke ta criptomoneda. Banco Central di Aruba y Bahamas a uni forsa cu e startup Bitt di Barbabdos pa asina traha riba un criptomoneda cu lo facilita comercio riba y entre e tres islanan. E hecho cu e monedanan di Aruba, Barbados y Bahamas ta vincula cu e dollar (na diferente tasa di intercambio) kiermen cu e conversion entre e diferente valuta riba e plataforma lo ta relativamente facil. Segun un representante di Banco Central di Aruba, lansamento di un criptomoneda di e forma aki lo por pone Aruba su GDP crece cu 4 pa 5%. Den futuro, aceptacion grandi di criptomoneda den nos bida diario, por facilita un proceso di unificacion di varios moneda fiat den nos region. 
cryptocurrency blockchain 012Arubacoin, Gulden y Petro
Arubacoin (AUA) ta basa riba tecnologia di Ethereum. E criptomoneda aki ta carga nomber di Aruba y ta usa e bandera di Aruba den su logo, pero no tin vinculo cu gobierno di Aruba ni Banco Central. Tin un oferta total di 18,000,000 Arubacoins y su mercado a wordo balora na mas o menos 50 miyon dollar (27 di januari 2018). Na momento di publicacion di e articulo aki (januari 2018) Arubacoin ta wordo acepta na 14 compania local y tin 194 cartera digital cargando Arubacoin. Un Arubacoin ta balora na mas o menos $2.23 (27 januari 2018). Segun e website di Arubacoin, pronto lo introduci machine di Crypto ATM. 

Na Hulanda a lansa Gulden. Hopi ta esnan cu lo corda cu prome cu introduccion di Euro, e moneda Hulandes tabata yama Gulden. En corto, Gulden ta interesante paso usando e Gulden app, bo por transferi placa directamente pa cuentanan bancario (IBAN). Cu cada usuario nobo, e balor di Gulden ta subi. Tambe bo por genera mas balor door di pone bo Gulden den un deposito pa un termino di 1 luna pa 3 aña. 

Gobierno di Venezuela na februari 2018 ta lansa su criptomoneda 'Petro'. E criptomoneda su balor total di 5.9 biyon dollar ta deriva di e canasta di productonan di petroleo, oro, gas y diamante cu Venezuela ta exporta. Venezuela su Asamblea Nacional a declara e criptomoneda aki ilegal. Segun diputado Jorge Milan, ta trata aki di fraude y e criptomoneda ta un manera pa compensa pa e falta di produccion di petroleo, door di simplemente bende 'bari di petroleo digital'.  


Criptomoneda ta malo pa medio ambiente?
No ta tur cos hip y moderno ta green. En general, mina pa criptomoneda y haci transaccionnnan riba blockchain ta rekeri hopi energia. Asina mes, ta e costo di energia ta loke ta pone cu Bitcoin ta keda safe. Ta rekeri hopi energia pa procesa of manipula un transaccion. Fraude den e blockchain ta wordo preveni paso e energia produci pa e mayoria di computer (cu bon intencion) riba e red semper ta mas cu e energia produci pa e minoria di computer cu lo tin intencion di comete fraude. 
cryptocurrency blockchain 011E energia cu ta wordo usa pa Bitcoin ta enorme. Na momento di publicacion, Bitcoin ta consumi 45.15 TWh (Terawattuur) di coriente y produci 22.124 kiloton di CO2 pa aña. Na oktober 2017, cada transaccion di Bitcoin tabata usa un average di 200 KWh (Kilowattuur). Na januari 2018 e consumo average di energia pa cada transaccion di Bitcoin tabata 454 KWh compara cu 31.00 KWh pa Ethereum. Mas Bitcoin crece, mas complica e problemanan matematico pa genera Bitcoin ta bira, cual a aumenta e poder computacional y energia necesario. 

Tin di bisa si, cu no tur criptomoneda ta rekeri mesun hopi coriente. Bitcoin kisas ta esun di mas popular pero otronan manera Ether (y su tecnologia Ethereum) ta y ta birando mas eficiente. Pues maske cu Bitcoin tabata e prome, ta posibel cu lo ta otro criptomoneda cu ta mas avansa, cu menos impacto riba medio ambiente y tin mas uso practico cu berdaderamente lo haya aceptacion masal.