Asbest. Un asesino invisibel

asbest dakAsbest ta un nomber generico pa un grupo di mineral cu ta existi den naturalesa. E mineralnan aki ta consisti di fibra di tamaño microscopico den forma di hangua. E mineralnan aki por penetra den pulmon y causa daño na e ser humano. 

E beneficio di asbest 
Asbest pa miles di aña a wordo mira como un mineral milagroso. Asbest no ta kima, y e ta preserva calor. P’esey asbest a wordo usa den varios producto, di handschoen, paña te cu material pa isolacion den varios industria. E compania di cigaria KENT a haci uso di e propiedadnan beneficioso di asbest door di usa esaki den produccion di filter pa cigaria.

E peliger di asbest 
En general, asbest riba su mes no ta peligroso, tanten cu e ta den bon estado y bo lag’e na pas. Sinembargo, asbest ta bira mas y mas peligroso cu tempo. Hopi casnan cu a wordo construi den añanan '60, ‘70 y ‘80 tin un dak di asbest. E bida di materiaal produci cu asbest ta mas o menos 40 aña. Hecho ta cu despues di 30 aña e proceso di degradacion ta cuminsa. E material ta bira fragil y fibranan ta cuminsa bula den aire liber.

Na Aruba tin hopi cas y edificio caminda cu e proceso di degradacion ta den ful swing. E fibranan ta bula den biento y nos ta inhala esaki tur dia.

Asesino invisibel
E fibra di asbest ta manera un hangua. E ta traha cortanan chikito den bo pulmon y ta keda haci esaki pa añanan largo y causa inflamacion. Pa ora un persona sinti su mes malo, ya caba e daño ta haci. Asbest ta un asesino invisibel. Un persona cu a inhala hopi fibra di asbest na un ocasion, of tiki fibra di asbest durante un periodo prolonga, un dia lo por bira malo. Riba termino largo exposicion na asbest por causa cancer di pulmon, mesothelioom (longvlieskanker of buikvlieskanker) of asbestose (stoflongen). Ademas, humamento di cigaria, combina cu exposicion na asbest, ta subi e riesgo di cancer di pulmon cu un factor di 90x. 

Ta asina cu e por dura 20 pa 50 aña prome cu un persona sinti efectonan di a expone su mes na asbest. E promediano ta entre 30 cu 45 aña. Esaki kiermen cu un persona cu a traha cu asbest na 1982, kisas te awo, of aki 10 aña (of mas) ainda lo por wordo confronta cu e efectonan di e exposicion aki. Na Aruba, desde 2010 tin un caso registra di mesothelioom.

Exposicion na asbest no ta solamente afecta profesional den ramo di construccion. Na Merca keto bay tur aña tin persona relativamente jong cu ta wordo diagnostica cu un malesa relata na asbest. Asbest ta versatil y por wordo haya den varios parti di cas. 

Contaminacion y prevencion 
Inhalacion ta e ruta primario pa entrada di asbest den bo curpa. E riesgo di ingestion di asbest pa medio di contacto cu cuero ta minimo. Sinembargo, si un persona no laba su man of panja imediatamente despues di bin den contacto cu asbest, e por contamina su mes of otronan cu lo inhala, mishi cu nan cara y ingeri asbest ora di come of bebe (ruta secundario). 
170309 containmentasbestP’esey esnan cu ta dedica nan mes na remediacion di asbest, ta bisti un coverall, y mascara cu aire. Ora di saca asbest for di un edificio, ta haci uso di containment: e area ta wordo tapa cu plastic, anto ta haci uso di pomp pa controla e presion y fluho di aire pa asina no tin contaminacion pafo di e area. E trahado ta sali for di e containment y drenta dibiaha den un ‘decontaminatie douche’ caminda cu e coverall ta bay den un tas, cu intencion di wordo benta afo. 

Ta posibel pa haci uso di coating special pa encapsula asbest, pa asina e fibranan no sali den aire. Esaki ta un bon solucion ya cu e asbest no ta wordo molestia. Tin cu remarca si: esaki ta un solucion temporario. 

Prohibicion di asbest na Hulanda
Mescos cu na Aruba, na Hulanda hopi cas y edificio a haya dak di asbest den añanan ‘70. Na Hulanda, tur aña mas o menos 1000 persona ta fayece a consecuencia di asbest. Pa combati e problematica inecesario aki, Gobierno di Reino a pone como meta cu pa 2040 ya no mag di tin morto mas pa causa di asbest.

Pa logra esaki, entrante 1 di januari 2024, daknan di asbest lo bira ilegal. Tanto persona como empresa y departamento di gobierno mester percura pa ta liber di asbest prome cu e fecha aki. Como cu tin miyones di kilometer di daknan di asbest, e gobierno a pone subsidionan disponibel pa asina facilita e proceso aki. Tambe tin programa di subsidio special pa esnan den sector primario pa remplaza nan dak di asbest cu un dak cu panelnan solar.

Na Hulanda, uso di asbest y importacion di esaki (of producto cu ta contene asbest) ta prohibi desde aña 1993. 


Pa mas informacion tocante e maneho na Hulanda, bishita entre otro:
http://www.asbestvanhetdak.nl/
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/asbest/inhoud/asbestbeleid